![شمال رود ارس «آران» نام دارد نه جمهوری آذربایجان! | این ناسپاسان روزی Ú©ÛŒÙر خواهند دید...](https://media.hamshahrionline.ir/d/2024/05/25/4/5014332.jpg)
شمال رود ارس «آران» نام دارد نه جمهوری آذربایجان! | این ناسپاسان روزی Ú©ÛŒÙر خواهند دید...
به گزارش همشهری آنلاین، جوان نوشت: در روزهای اکنون از سالروز تأسیس جمهوری موسوم به «آذربایجان» عبور می‌کنیم. بازخوانی مجدد این واقعه و بسترها و پیامده
به گزارش همشهری آنلاین، جوان نوشت: در روزهای اکنون از سالروز تأسیس جمهوری موسوم به «آذربایجان» عبور می‌کنیم. بازخوانی مجدد این واقعه Ùˆ بسترها Ùˆ پیامدهای آن می‌تواند ما را در شناخت بایسته‌های رابطه با سران این منطقه یاری دهد. در Ú¯Ùت‌وشنود Ù¾ÛŒ آمده، دکتر اØمد ÙرشباÙیان مدیر اندیشکده مطالعات راهبردی Ù‚Ùقاز، آناتولی Ùˆ آسیای میانه به این خوانش دست زده است. امید آنکه پژوهشگران Ùˆ علاقه‌مندان را Ù…Ùید Ùˆ مقبول آید.
لطÙاً در آغاز این Ú¯Ùت‌وشنود، درباره تاریخچه جدایی بخش‌هایی از منطقه آذربایجان از خاک کشور ما بگویید. تأثیر این انÙکاک بر دو ملت چگونه بود؟
تاریخ٠آنچه امروز به نام «آذربایجان» می‌شناسیم، در شمال Ùˆ جنوب رود ارس، تاریخی است Ú©Ù‡ تا پیش از ورود به جغراÙیای سیاسی منطقه آن هم با ضرب Ùˆ زور امپراتوری روسیه با جان کشور ایران تنیده است. با این Øال در یک نقطه عط٠تاریخی، بخشی از این سرزمین از Øاکمیت ایران جدا شد Ùˆ آینده دیگری یاÙت. جایی Ú©Ù‡ همسایه شمالی یعنی امپراتوری روسیه موÙÙ‚ شد در دو جنگ پیاپی Ùˆ در اثر بی‌عرضگی سلاطین قاجار در قرن Û±Û¹ میلادی، در جریان امضای دو عهدنامه گلستان Ùˆ ترکمانچای میان دولت‌های ایران Ùˆ روسیه در سال‌های Û±Û¸Û±Û³ Ùˆ Û±Û¸Û²Û¸ میلادی، بخش‌های اصلی منطقه Ù‚Ùقاز را صاØب شود. در Ù¾ÛŒ این دو قرارداد، ایران کنترل سرزمین‌هایی از جمله: خانات شیروان، گنجه، قره‌باغ، نخجوان Ùˆ... را از دست داد Ùˆ مرز ایران Ùˆ روسیه به رودخانه ارس رسید! روایت ساده Ùˆ کوتاه ماجرا این است Ú©Ù‡ از اینجای کار، سرنوشت مردمان دو سوی ارس به Ú©Ù„ÛŒ متÙاوت شد!
اما در میان مناطقی Ú©Ù‡ بعد از عهدنامه دوم از ایران جدا شدند، خانات مسلمان‌نشین شمال ارس مشترکات Ùرهنگی Ùˆ مذهبی عمیقی با ساکنان جنوب ارس داشتند. این گروه مانند آذربایجانی‌ها، آذری Øر٠می‌زدند Ùˆ مسلمان بودند. شاید به همین دلیل بود Ú©Ù‡ وقتی Øاکمیت سیاسی این مناطق از دست تهران به دست مسکو اÙتاد، گروهی از ساکنان منطقه تصمیم گرÙتند به جنوب ارس مهاجرت کنند. این جابه‌جایی جمعیتی، اما عملاً به Ú©ÙˆÚ† مسلمانان علاقه‌مند به Øاکمیت ایران اسلامی ختم نشد، بلکه در چارچوب یک سیاست درازمدت استراتژیک، موضوع از سوی Øاکمان روس شمال ارس به صورت جدی مورد تشویق Ùˆ پیگیری قرار می‌گرÙت، به این ترتیب Ú©Ù‡ مسلمانان به جنوب ارس مهاجرت کنند Ùˆ در مقابل، مسیØیان جنوب ارس Ú©Ù‡ عموماً ارمنی بودند به شمال ارس بروند! این سیاست چنان با جدیت از سوی روسیه اجرا می‌شد Ú©Ù‡ سرانجام اعتراض دولت قاجاریه را به دنبال داشت Ùˆ کار به جایی رسید Ú©Ù‡ دولت روسیه Ø·ÛŒ یک قرارداد وعده داد این سیاست را کنار بگذارد، اما در عمل چنین نشد. با این همه کماکان گروه بزرگی از مسلمانان آذری در شمال ارس Ùˆ زیر سایه تزار روسیه ماندند! به بیان دیگر، این گروه بزرگ یک روز از خواب برخاستند Ùˆ دیدند Ú©Ù‡ دیگر از سایه شاه مسلمان ایران Ú©Ù‡ خود آذری بود، خبری نیست Ùˆ در عوض تزار مسیØÛŒ روس، Øاکم خراج بگیر مملکت است!
آیا ساکنان آذربایجان راضی به این جدایی بودند؟ این انÙکاک در میان اهالی شمال ارس Ú†Ù‡ بازتابی داشت؟
جمیل Øسنلی، مورخ ساکن باکو - Ú©Ù‡ درباره تØولات آذربایجان چندین عنوان کتاب منتشر کرده- می‌گوید این جدایی برای ساکنان شمال ارس بسیار دشوار Ùˆ با نارضایتی تمام رخ داد... جدایی بخشی از یک قوم از یکدیگر در هر شرایطی مشکلات جدی را برای آنان در Ù¾ÛŒ دارد. تصر٠ظالمانه اراضی Ù…ØÙ„ سکونت آذربایجانی‌های ایرانی از سوی دولت روسیه بعدها آثار منÙÛŒ بسیار تأثیرگذاری داشت. در مناطق مرزی دو طر٠بعد از اشغال، اقوام Ùˆ خویشاوندان زندگی می‌کردند. ساکنانی Ú©Ù‡ در اراضی شمال ارس (آران) ماندند، نسبت به شهرهای بخش جنوب ارس مانند اردبیل Ùˆ تبریز، اØساسی همانند شهر زادگاه‌شان داشتند. همین طور برای مردمی Ú©Ù‡ در آذربایجان ایران ماندند، شهرهای شمالی اینگونه بود. Øرکت آزادانه اهالی در منطقه Ù…Øدود شد. این رویداد از نظر اقتصادی نیز تأثیرات خود را به ویژه در مناطق مرزی همچون مغان - Ú©Ù‡ زندگی مردم بر پایه دامداری Ùˆ کوچروی بود- گذاشت Ùˆ Øتی تا مدت‌ها بعد از امضای قرارداد Ùˆ تا استقرار مرزهای سیاسی، اهالی در دو سوی ارس ییلاق Ùˆ قشلاق می‌کردند. سرانجام این مرزهای سیاسی روز به روز پررنگ‌تر شدند Ùˆ هر Ú†Ù‡ از آن روز سرد Ùˆ یخ زده زمستان سال Û±Û²Û°Û¶ - Ú©Ù‡ عهدنامه ترکمانچای امضا شد- گذشت، Ùاصله میان اهالی دو سوی مرز نیز بیشتر شد. آن‌ها Ú©Ù‡ آن سوی ارس (آران) ماندند، آخرین گروه از شهروندان آذربایجان ایران بودند Ú©Ù‡ بر مبنای تواÙÙ‚ÛŒ سیاسی، یک شبه خارجی شدند!
در طول تاریخ، تØریÙات Ùراوانی درباره جدایی ایران از آذربایجان صورت گرÙته است. علت این امر چیست؟
معمولاً گروه‌ها یا جوامعی Ú©Ù‡ هویت وابسته‌ای دارند، اگر این وابستگی Ùطری باشد، بالطبع تاریخ متصل به همان هویت شناسای آن‌ها خواهد بود، اما اگر این جوامع از هویت Ùˆ منبع تمدنی Ùطری خود منÙÚ© شوند Ùˆ دچار یک هویت جعلی گردند، ناچار برای خود تاریخ‌سازی خواهند کرد! سرمداران آذربایجانی وابسته به کمونیسم Ùˆ در Øال Øاضر وابسته به صهیونیسم Ùˆ لیبرال دموکراسی، چون مردم خود را از هویت اصیل دینی Ùˆ تمدن ایرانی منÙÚ© ساخته‌اند، لاجرم به تØری٠تاریخ Ùˆ هویت‌سازی جعلی روی آورده‌اند Ùˆ این تØریÙØŒ در طول تاریخ به سه Ù†ØÙˆ انجام گرÙته Ùˆ در Øال Øاضر نیز ادامه دارد. تØری٠اول، تغییر نام شمال ارس (آران) به «آذربایجان» Ùˆ روایت جدایی از نگاه آن‌ها بود. جدایی Ù‚Ùقاز از ایران، ناجوانمردانه Ùˆ تلخ بوده، به زور اسلØÙ‡ رخ داده Ùˆ برای اهالی منطقه جز درد Ùˆ رنج هیچ سود دیگری نداشته است. یکی از اÙراد یا بهتر است بگوییم مؤثرترین Ùرد از نخبگان پان ترک Ùˆ تربیت Ùˆ Øمایت شده ترکان Ú©Ù‡ در این نامگذاری جعلی نقش اساسی داشت، Ù…Øمدامین رسول‌زاده بود. او در Û³Û± ژانویه سال Û±Û¸Û¸Û´ØŒ در روستای نوخانی در باکو به دنیا آمد. پدرش یک روØانی بود Ùˆ او را در مدرسه «روس- مسلمان» به مدیریت سلطان مجید غنی‌زاده ثبت‌نام کرد. او تØصیلات عالی خود را در مدرسه ÙÙ†ÛŒ باکو Ùˆ به زبان روسی ادامه داد.
نخستین سال‌های Ùعالیت انقلابی رسول‌زاده Ú©Ù‡ نه تنها پایه‌گذار به Ø§ØµØ·Ù„Ø§Ø Ø¬Ù†Ø¨Ø´ استقلال ملی آذربایجان، بلکه جمهوری دموکراتیک آذربایجان است، مصاد٠با همین سال‌هاست. جمهوری دموکراتیک آذربایجان نخستین جمهوری در جهان اسلام بود. رسول‌زاده در سال ۱۹۰۲، زمانی Ú©Ù‡ تنها Û±Û· سال داشت «سازمان جوانان مسلمان» را بنیان گذاشت Ú©Ù‡ از جمله اهدا٠آن چاپ Ùˆ پخش بیانیه Ùˆ تبلیغ آن‌ها بین کارگران کارخانه‌ها بود Ùˆ در این راستا نشریه‌ای به نام «همت» انتشار داد Ú©Ù‡ بعدها «تکامل» نام گرÙت. او در سال Û±Û¹Û°Ûµ Ùˆ در جریان Ùعالیت‌های خود با استالین آشنا شد. آن موقع هر دو Û²Û° ساله بودند Ùˆ رسول‌زاده به عنوان روزنامه‌نگار کار می‌کرد. او مقالاتی را برای انواع روزنامه‌های مخال٠می‌نوشت Ùˆ با گروه مساوات آذربایجان همکاری داشت. استالین نیز در باکو بود Ùˆ کارگران شرکت Ù†Ùت را علیه سرمایه‌داری تزار روسیه رهبری می‌کرد. زمانی Ú©Ù‡ مقامات رسمی امپراتوری روسیه تلاش کردند استالین را دستگیر Ùˆ زندانی نمایند، رسول‌زاده او را در آپارتمان شخصی‌اش پنهان کرد Ùˆ جانش را نجات داد. ÙˆÛŒ در سال Û±Û¹Û°Û¶ در روزنامه «قلم» مقاله می‌نوشت Ùˆ آنگاه به سردبیری موقت روزنامه رسید. او همچنین در این سال، سردبیری «تکامل» را نیز عهده‌دار گردید. در سال Û±Û¹Û±Û± به ترکیه رÙت Ùˆ به اولکو اوجاکلاری: انجمن ایدئال گرایان از گروه‌های ترک‌گرای اÙراطی پیوست. پس از آغاز جنگ جهانی اول به باکو بازگشت Ùˆ Ùعالیت خود را از سرگرÙت. در Û±Û¹Û±Û· Ú©Ù‡ امپراتوری روسیه ساقط شد، او زمینه را برای ایجاد کشور آذربایجان Ùراهم یاÙت. رسول‌زاده در Øزب مساوات (Ú©Ù‡ مؤسسش بود) بر آذربایجان‌بودن٠مناطقی Ú©Ù‡ پیشتر شروان، گنجه Ùˆ
آران نامیده می‌شدند، اصرار می‌ورزید. در Û²Û¸ مه Û±Û¹Û±Û¸ به رغم اعتراض رÙقای سابق او در ایران Ùˆ اعتراض ایران به آذربایجان نامیدن سرزمین‌های شمال رود ارس، تشکیل جمهوری آذربایجان Ùˆ انتخاب رسول‌زاده با اکثریت آرا به عنوان رهبر شورای ملی آذربایجان انجام گرÙت!
استالین Ùˆ رسول‌زاده پس از Ùعالیت‌های ناسیونالیستی Øزب مساوات با هم تضاد پیدا کردند Ùˆ رسول‌زاده به یاری برخی از اعضای Øزب مساوات به Ùنلاند گریخت Ùˆ در سال Û±Û¹Û²Û² از آنجا به ترکیه رÙت Ùˆ چند سالی در ترکیه نویسندگی می‌کرد. استالین از آتاترک خواست تا طبق قرارداد استرداد مجرمان سیاسی، رسول‌زاده را به شوروی تØویل دهد. آتاترک از رسول‌زاده خواست برای آرام شدن اوضاع، ترکیه را ترک کند. رسول‌زاده به لهستان رÙت Ùˆ در آنجا با ژوز٠پیلسودسکی رهبر لهستان دیدار کرد. چندی بعد با دختر برادر پیلسودسکی ازدواج کرد. با Øمله آلمان به لهستان در ۱۹۳۹، رسول‌زاده به ترکیه بازگشت. در این زمان هیتلر برای عملی‌کردن نقشه‌های بلندمدتش نیاز به کسانی داشت Ú©Ù‡ در منطقه Ù‚Ùقاز نماینده او باشند. هیتلر وص٠رسول‌زاده را شنیده Ùˆ تشخیص داده بود او برای این امر Ùردی مناسب است. رسول‌زاده در آلمان با هیتلر دیدار کرد. هد٠او ایجاد کشور آذربایجان به یاری آلمان بود.
به عنوان معترضه Ùˆ همانطور Ú©Ù‡ اشاره کردید، آنچه در قرن Û±Û¹ در این منطقه رخ داد در دو دوره قبل Ùˆ بعد از Ùروپاشی اتØاد جماهیر شوروی به دو Ø´Ú©Ù„ مختل٠در تاریخ رسمی منطقه روایت شد. درباره چیستی آن روایت‌ها بگویید.
در زمان شوروی اینگونه روایت می‌شد Ú©Ù‡ مردم منطقه Ù‚Ùقاز از سیستم Ùئودالی Ùˆ خانخانی Ùˆ همچنین از عقب‌ماندگی Ùˆ تعصب مذهبی Øکومت ایران خسته شده بودند Ùˆ خودشان خواهان پیوستن به روسیه بودند، بنابراین وقتی روس‌ها آمدند، آن‌ها هم استقبال کردند Ùˆ به روسیه پیوستند! بعد از Ùروپاشی شوروی این روایت تغییر کرد Ùˆ Øالا اینطور می‌گویند Ú©Ù‡ در آن زمان ایران Ùˆ روسیه با هم قرارداد امضا Ùˆ آذربایجان متØد را تقسیم بر دو کردند، یکی طر٠روسیه Ùˆ دیگری طر٠ایران. یعنی هر دو اعم از ایران Ùˆ روسیه غاصب بوده Ùˆ هر دو سرزمین در شمال Ùˆ جنوب ارس مورد تصر٠قرار گرÙته بودند! بنابراین از نظر Øاکمان تØریÙگر باکو، آذربایجان تقسیم شده است! در این روایت، اما یک ابهام مهم وجود دارد، اینکه در زمان جدایی Ù‚Ùقاز از ایران این مناطق اصلاً «آذربایجان» خوانده نمی‌شد. بررسی دقیق Ù…Ùاد بندهایی از هر دو قرارداد ترکمانچای (ماده سوم) Ùˆ گلستان (Ùصل سوم)ØŒ کذب بودن این ادعا را ثابت می‌کند، زیرا در معاهده گلستان از واگذاری خوانین نشین‌های شکی، شیروان، دربند Ùˆ بادکوبه Ùˆ ولایات طالش سخن Ú¯Ùته‌اند Ùˆ در ترکمانچای از ولایت ایروان، آن سوی ارس Ùˆ ولایت نخجوان Ùˆ هیچ اسمی از واگذاری بخشی از آذربایجان در میان نیست. اگر آذربایجان دو نیم شده بود، باید متن معاهده نامه‌ها گویا باشند Ú©Ù‡ البته نیستند.
نام آذربایجان، از Ú†Ù‡ روی برای این واØد سیاسی نوپا انتخاب شد؟
جمیل Øسنلی از پژوهشگران ساکن باکو Ùˆ از نویسندگان پروژه مطالعات جنگ سرد در دانشگاه هاروارد می‌گوید هر چند سابقه پیشنهاد نام آذربایجان برای منطقه در نوشته‌های یکی از روشنÙکران برجسته آن دوران به نام جلیل Ù…Øمد قلی‌زاده دیده می‌شود، اما پیشنهاد اصلی از سوی نصیب بیگ یوس٠بیگلی ارائه شده است، یک Ùعال سیاسی اهل گنجه Ú©Ù‡ تمایلات پان‌ترکی داشته Ùˆ یکی از چهره‌های مهم Øزب با Ù†Ùوذ مساوات بوده است. Øسنلی می‌گوید: «قبل از سقوط تزار Ùˆ در سال‌های جنگ جهانی اول پیش‌بینی می‌شد Ú©Ù‡ نقشه سیاسی دنیا تغییر خواهد کرد. در واقع دوره جست‌وجوی ایده‌ها آغاز شده بود Ùˆ ایده آذربایجان پیشتر در ادبیات جای خود را باز کرده بود. اگر به مطبوعاتی Ú©Ù‡ در اراضی آذربایجان شمالی از روزنامه اکینچی به این سو منتشر می‌شد، نگاه کنیم، درباره اینکه این اراضی آذربایجان نامیده شود، نوشته‌هایی را می‌توان دید Ùˆ این موضوع در مطبوعات مذاکره می‌شد. همانطور Ú©Ù‡ Ú¯Ùتیم بسیاری ایده آذربایجان به عنوان یک دولت را به Ù…Øمدامین رسول‌زاده نخستین رئیس‌جمهوری آذربایجان نسبت می‌دهند، اما خود رسول‌زاده می‌نویسد Ú©Ù‡ بانی این اندیشه، نصیب بیگ یوس٠بیگلی بوده است. نصیب بیگ با دختر اسماعیل گاسپیرالی ازدواج کرده بود Ùˆ این خویشاوندی خود نشانگر وقو٠او به اندیشه گاسپیرالی، یعنی اتØاد بین ترک زبانان در اندیشه، زبان Ùˆ عمل است. رسول‌زاده خود می‌نویسد، ما به Ø§ØµØ·Ù„Ø§Ø Ø¢Ø°Ø±Ø¨Ø§ÛŒØ¬Ø§Ù† Ú©Ù‡ بار جغراÙیایی داشت، مضمون سیاسی دادیم Ùˆ بدین ترتیب دولتی با نام آذربایجان در نقشه سیاسی جهان پدیدار شد. بی‌شبهه Ùˆ در ابتدا این نامگذاری در ایران نارضایتی Ø¢Ùرید. چون اراضی شمالی دولت ایران نیز از نظر تاریخی آذربایجان نامیده می‌شد...».
زمان این نامگذاری خبرساز، روشنÙکران چپ‌گرای ایرانی Ú©Ù‡ در انقلاب مشروطه نیز Ùعالیت کرده بودند، در باکو پایتخت این جمهوری تازه تأسیس، Øضور قابل توجهی داشتند. این اقدام موجب شد تا گروه یادشده نیز تصمیم بگیرند تا به Ø´Ú©Ù„ÛŒ چشمگیر به انتخاب نام آذربایجان برای این کشور جدید اعتراض کنند. این‌ها در باکو روزنامه‌ای منتشر کردند به نام آذربایجان جزء لاینÙÚ© ایران Ùˆ با این کار، اعتراض خود را به مساواتی‌ها Ú©Ù‡ جمهوری تازه را تأسیس کرده بودند، اعلام کردند. در تهران Ùˆ تبریز نیز مسئله این نامگذاری به ویژه تهدیدی Ú©Ù‡ از سوی این نامگذاری متوجه تمامیت ارضی ایران می‌شد از سوی بزرگانی همچون شیخ Ù…Øمد خیابانی مورد اعتراض قرار گرÙت Ùˆ سرانجام کار به جایی رسید Ú©Ù‡ بنیانگذاران جمهوری تازه تأسیس Ùˆ مستقل آذربایجان تصمیم گرÙتند با ارسال نامه‌ای مسئله این نامگذاری را برای سیاستمداران Ùˆ روشنÙکران ایران ØªÙˆØ¶ÛŒØ Ø¯Ù‡Ù†Ø¯. در نامه‌هایی Ú©Ù‡ سران «جمهوری دموکراتیک آذربایجان» ارسال کردند، ØªÙˆØ¶ÛŒØ Ø¯Ø§Ø¯Ù†Ø¯ Ú©Ù‡ به هیچ وجه به دنبال جدایی آذربایجان از ایران نیستند!
بدین ترتیب بخش‌هایی از مناطق مسلمان‌نشین شمال ارس Ú©Ù‡ در زمان عهدنامه ترکمانچای از ایران جدا شده بود، در پایان جنگ جهانی اول به آذربایجان تغییر نام داد. این مناطق شامل چندین خانات به جای ماده از دوران صÙویه بود Ú©Ù‡ از این مقطع به یک واØد سیاسی متØد تبدیل شدند. خاناتی چون: باکو، گنجه، نخجوان، شیروان، تالش Ùˆ بخشی از خانات قره‌باغ. این منطقه در گذشته به نام آران معرو٠بوده است. در روستای «بویوک دَکن» واقع در بخش نوخای Ù‚Ùقاز، نوشته‌ای به خط Ùˆ زبان یونانی باستان به دست آمده Ú©Ù‡ تاریخ آن را سده دو میلادی دانسته‌اند Ùˆ در آن از لبانیا یاد شده است. در نوشته‌های مورخان باستان از جمله پلیبیوس Ùˆ استرابون نیز نام آلبانیا آمده است. به نظر برخی Ù…Øققان، آلبانیا در منابع پارتی‌زبان به صورت «اردان» آمده است. در منابع عهد اسلامی، این نام را آران Ùˆ «الران» نوشته‌اند. این نام به اØتمال قوی، با نام پارتی «اردان» مرتبط است. پس از لشکرکشی‌های تیمور Ùˆ تاخت‌وتاز ترکمانان آق‌قویونلو Ùˆ قراقویونلو، نام اران به تدریج از کتاب‌ها برداشته شد.
آیا جعلیات Ùˆ تØریÙات تاریخی امروز از سوی پان ترکیست‌ها بر همان روش تاریخی تکیه دارد؟
بله، اکنون نیز مدت‌هاست Ú©Ù‡ تجزیه‌طلب‌های داخلی Ùˆ الØاق گرایان خارجی در راستای ملت‌سازی جعلی مدعی می‌شوند از قرن‌ها پیش موجودیت «سیاسی» (به عنوان کشور) واØدی تØت عنوان آذربایجان وجود داشته است Ú©Ù‡ در عهدنامه‌های گلستان Ùˆ ترکمانچای بین روس Ùˆ ایران تقسیم شده است. این در Øالی است Ú©Ù‡ خوانش متن اصلی قراردادهای مذکور، چنین ادعاهایی را رد می‌کند. همچنین باید Ú¯Ùت Ø·ÛŒ این دو عهدنامه، صرÙاً اراضی جمهوری آذربایجان Ùعلی نیست Ú©Ù‡ از ایران جدا شده، بلکه ارمنستان، گرجستان Ùˆ Øتی بخش‌هایی از ترکیه امروز نیز در آن روزهای تلخ به باد بی‌تدبیری Ùˆ بی‌کÙایتی قاجار رÙته است. مهم‌ترین مطلب این است Ú©Ù‡ آذربایجان از ستون‌های اصلی هویت ایرانی است Ùˆ Ù†ÙÛŒ آن Ù†ÙÛŒ ایران است، بنابراین دÙاع از ایرانیت، یعنی دÙاع از آذربایجان، یعنی دÙاع از مسلک شیخ Ù…Øمدها Ùˆ ستار خان‌ها.
اما تØری٠دوم، شمالی- جنوبی کردن آذربایجان Ùˆ تالی تلو Ùساد٠تغییر نام آران به آذربایجان است. این دو نام ساختگی، هرگز در تاریخ این منطقه نبوده Ùˆ همانطور Ú©Ù‡ Ú¯Ùتیم در اسناد معاهدات نیز مطلقاً اثری از نام آذربایجان بر منطقه آران نیست Ùˆ تا سال جعل این عنوان Ùˆ Øتی تا سال ۱۹۹۱، ما ایرانی‌ها Ùˆ همگان از ساکنان آران Ùˆ شمال رود ارس به نام ترک زبانان منطقه Ù‚Ùقاز یاد کرده‌ایم Ùˆ زبان ترکی آن‌ها را مقابل نرمی آذری تبریز Ùˆ ترکی استانبولی، ترکی Ù‚Ùقازی می‌خواندیم. تا جایی Ú©Ù‡ سراغ داریم Ùˆ در بررسی اسناد مربوط به ایام Øیات Ùرقه ایچی‌های دموکرات می‌بینیم، این دو عنوان مجعول بیشتر در میان سازمان‌های کمونیستی شوروی رایج بود Ùˆ دیگر بعد از سقوط Ùرقه دموکرات آذربایجان بر زبان ایرانیان Ùراری این Ùرقه Ùˆ برای خوشایند کمونیست‌های ناامید شده از Ùراریان چرخیده است!
Ùˆ تØری٠سوم؟
تØری٠سوم، ترک نامیدن مردم منطقه آذربایجان است. تکیه تاریخ‌نگاران Ùرمایشی دوران استالین Ùˆ بعد پان ترکیست‌های عثمانی Ùˆ ترکیه بر ترک بودن آذربایجانیان تلاش دیگری در راستای تجزیه ایران Ùˆ تکمیل Øلقه‌های قبلی بوده Ùˆ هست، در Øالی Ú©Ù‡ Øتی یک سند سالم تاریخی در این رابطه موجود نیست Ùˆ موضوع اساسی در این مورد، Ùقط Ùˆ Ùقط تئوری نابخردانه پان ترک‌هاست Ú©Ù‡ «هرجا ترک زبانی زندگی می‌کند، آن سرزمین از قدیم‌ترین ایام ترک زبان بوده است!»
بگذارید مجدداً به توطئه تجزیه ایران Ùˆ آذربایجان نامیدن آران Ùˆ تقسیم آذربایجان واØد! به شمالی Ùˆ جنوبی نظری داشته باشیم. از نخستین ماه‌های جنگ جهانی دوم Ùˆ در Øالی Ú©Ù‡ ایران در این جنگ اعلام بی‌طرÙÛŒ کرده بود Ùˆ شوروی هم در مذاکره با آلمان نازی به سر می‌برد، مطالعاتی ویژه در ارتباط با استان آذربایجان ایران در شوروی انجام شد. به Ú¯Ùته جمیل Øسنلی، این مطالعات هم از سوی باکو Ùˆ هم از سوی مسکو انجام شد Ùˆ تلاشی بود برای جمع‌آوری یک بانک اطلاعاتی دقیق درباره آذربایجان ایران. او می‌گوید: «از سال ۱۹۳۹، برخی اقدامات در مورد موضوع آذربایجان انجام گرÙت. برای مثال بانک‌های اطلاعاتی گسترده‌ای در مورد اقتصاد، جغراÙیا، ساکنان، تاریخ Ùˆ Ùرهنگ آذربایجان جنوبی تهیه شد. Øتی این منابع به قدری دقیق تهیه شده بودند Ú©Ù‡ برای مثال در مورد عمق رودخانه‌های بزرگ آذربایجان در هر یک کیلومتر طول رودخانه، نکاتی در آن‌ها دیده می‌شد. بدون داشتن برنامه‌های نظامی برای آینده، گردآوری اطلاعات با این جزئیات برای یک کشور بی‌معناست. یا یک کاتالوگ Û²Û´Ûµ صÙØه‌ای از مؤسسات صنعتی بزرگ، متوسط Ùˆ Ú©ÙˆÚ†Ú© آذربایجان ایران، شامل تعداد کارکنان، ظرÙیت تولید، کشور سازنده ماشین آلات Ùˆ ... تهیه شده بود. یا منابعی در باره بی‌عدالتی تاریخی قراردادهای گلستان Ùˆ ترکمانچای تهیه شده بودند. با این دیدگاه Ú©Ù‡ خلق آذربایجان بین Øکومت تزار Ùˆ ایران دوپاره شده Ùˆ موضوع اتØاد آنان Ù…Ø·Ø±Ø Ù…ÛŒâ€ŒØ´Ø¯...». جمیل Øسنلی همچنین آورده است: «شوروی برای تأمین امنیت باکو - Ú©Ù‡ شریان Øیاتی‌اش بود- می‌خواست مرزهایش را تا Øد ممکن در جنوب گسترش دهد. به همین دلیل موضوع آذربایجان آشکارتر Ù…Ø·Ø±Ø Ø´Ø¯. میر جعÙر باقرو٠رهبر وقت جمهوری سوسیالیستی آذربایجان Ùˆ صدر شورای کمیسرهای خلق آذربایجان شوروی Ùˆ تیمور قلی‌ا٠در نامه‌هایی Ú©Ù‡ به مسکو می‌Ùرستند، پیشنهاد ØÙ„ مسئله آذربایجان جنوبی را با مدل اوکراین غربی Ùˆ بلاروس غربی Ù…Ø·Ø±Ø Ú©Ø±Ø¯Ù†Ø¯ØŒ اما شکست Ùرانسه در ماه مه‌۱۹۴۰، باکو را از بمباران متÙقین رهانید...».
چرا رئیس‌جمهور Ùعلی آذربایجان نام کشورش را در نقشه‌های تاریخی موزه‌ای Ú©Ù‡ در کشورش راه‌اندازی شده است، پیدا نمی‌کند؟
جواب این سؤال برای کسانی Ú©Ù‡ مختصری تاریخ خوانده Ùˆ کمتر تØت تأثیر پروپاگاندای رسانه‌های واگرا قرار گرÙته‌اند، چندان سخت نیست، اما کسانی Ú©Ù‡ به نوعی تعصب قومی Ùˆ زبانی آن‌ها از سوی واگرایان به گروگان گرÙته شده است، سر ناسازگاری با Øقایق تاریخی خواهند داشت Ùˆ لاجرم مانند الهام علی اÙØŒ قصد جعل آن‌چه دوست دارند را در تاریخ خواهند داشت. البته سابقه این تلاش به زمان قبل از الهام می‌رسد. در سال Û±Û³Û¹Û´ در دیداری Ú©Ù‡ بنده با رئیس انستیتو تاریخ آکادمی علوم آذربایجان (یعقوب Ù…ØموداÙ) داشتم، وقتی ایشان از ادامه بØث‌های تاریخی خسته شد Ùˆ از ارائه دلیل بر ادعاهای جعلی خود بازماند، با عصبانیت اظهار داشت: «Øیدر علی ا٠ایامی قبل از مرگش مرا خواست Ùˆ Ú¯Ùت یعقوب، تاریخ آذربایجان را آنطور Ú©Ù‡ لازم است، بنویس!» بر اساس نقشه‌های تاریخی مختل٠و متون تاریخی، مناطق شمال ارس هرگز در طول تاریخ نام یگانه، مشخص Ùˆ Ùراگیر نداشته است Ùˆ آن‌ها ولایت‌هایی از دولت ایران بوده‌اند. مانند ولایت گنجه، شیروان، ایروان Ùˆ از این قبیل. هرگاه Ú©Ù‡ قصد کنیم تا برای کلیت شمال ارس نام Ùراگیرتری به کار بریم، قطعاً آران درست‌ترین Ù„Ùظ خواهد بود. در این باره می‌توانیم مخاطبان را به مواردی از اسناد تاریخی مختل٠که در آن‌ها به جای نام شمال اشاره شده است، ارجاع دهیم:
۱. استرابن
۲. آنانیا شیراکاتسی
۳. ابن خردابه
Û´. ابن Ùقیه
Ûµ. ابن Øوقل
Û¶. یاقوت Øموی
رÙتارهای امروزین مسئولان آذربایجان در قبال رÙتارهایی از قبیل هویت تراشی Ùˆ ناسپاسی نسبت به ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بی‌شک معدود عاقلان دست اندرکار در جمهوری آذربایجان Ùˆ البته قریب به اتÙاق مردم مؤمن Ùˆ ایران دوست این کشور، خوب می‌دانند اگر مساعدت‌های بی‌دریغ جمهوری اسلامی در مقاطع مختل٠پس از Ùروپاشی شوروی اعم از Ú©Ù…Ú© در برپاساختن Øکومت یا دÙاع در برابر ارمنستان در جنگ اول قره‌باغ Ùˆ... نبود، امروز در گلدسته‌های مساجد باکو صدای ناقوس طنین انداز بود Ùˆ نوبت به صهیونیست‌های اشغالگر آران نمی‌رسید تا در اثر وادادگی Ùرهنگی، سیاسی، اجتماعی Ùˆ نظامی سران باکو در انتظار بلند شدن صدای یهوه شکارچیان شنبه بنشینند! این ناسپاسان روزی Ú©ÛŒÙر خواهند دید، Ú†Ù‡ در دنیای مملو از انسان‌های ØÙ‚ طلب Ùˆ Ú†Ù‡ در آخرتی Ú©Ù‡ «اÙنَّ رَبَّک لَبÙالمÙرصادÙ». البته مردم مسلمان باکو به ویژه جوانانشان Ú©Ù‡ نظام Ú©Ùرآلود کمونیستی در طول Û·Û° سال نتوانست ایمان را از اجداد آن‌ها بگیرد، ثابت کرده‌اند Ú©Ù‡ همچون دلیران جبهه مقاومت در غزه مظلوم Ùˆ مقتدر، خاک Ùˆ هویت دینی خویش را از اشغال صهیونیسم Ùˆ صهیونیست پرستشان نجات می‌دهند Ùˆ نمونه‌ای از این دلیران، Ûµ هزار شیرمرد اسیر در زندان‌های باکو Ùˆ آران هستند Ú©Ù‡ هزینه همین مقاومت Ùˆ پایبندی به اصول دینی Ùˆ ملی خود را می‌پردازند.
متأسÙانه Øاکمان باکو آنقدر از توهمات خود سرمست شده‌اند Ú©Ù‡ به رغم دست Ùˆ پا زدن رژیم خبیث صهیونیستی در باتلاق خونین غزه Ùˆ تلاش برای نجات از این گرداب، هنوز به اندازه سردمداران اقلیم کردستان عراق نیز عاقل نشده‌اند Ú©Ù‡ پیام روشن عملیات وعده صادق ایران را درک کنند Ú©Ù‡ هیمنه پوشالی تل‌آویو (ت- Ù„- Ø¢- Ùˆ- ÛŒ- Ùˆ) را تکه تکه کرد! آنان در وقایع اخیر، دÙÙ… خود را بیشتر به دم اسرائیل گره زدند! با این همه در خط مقدم این عرصه باز نخبگان Ùˆ شیرمردان آگاه Ùˆ بیدار آذربایجانی ایران هستند Ú©Ù‡ باید مسائل مهم از قبیل: Øضور رژیم صهیونیستی، وهابیت عÙن، داعش جلاد، دست اندازی ترک‌ها به دالان‌ها Ùˆ گذرگاه‌های راهبردی Ùˆ Øدود Ùˆ ثغور تاریخی ایران با جهان Ùˆ ده‌ها مشکل دیگر را با هدایت‌های ولی Øماسه‌ساز خود Øضرت امام خامنه‌ای با شجاعت Ùˆ روØیه عاشورایی ØÙ„ کنند.